Uchwałą Sejmu RP VIII kadencji z 20 lipca 2018 roku rok 2019 został ustanowiony rokiem Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Z tej okazji Biblioteka Uczelniana przygotowała wystawę, przypominającą sylwetkę oraz dorobek literacki jednego z najwybitniejszych pisarzy polskich XX wieku.
Gustaw Herling-Grudziński
(ur. 20 maja 1919 roku w Kielcach, zm. 4 lipca 2000 roku w Neapolu)
Polski pisarz, eseista, krytyk literacki, dziennikarz, żołnierz, więzień obozów koncentracyjnych Gułagu. Był jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich XX wieku, obierającym za przedmiot swego pisarstwa opór stawiany przez człowieka różnorodnym postaciom nicości (totalitaryzmowi, religijnemu zwątpieniu, poczuciu egzystencjalnego osamotnienia, instrumentalizacji życia).
Gustaw Herling-Grudziński urodził się w dość zamożnej, spolonizowanej rodzinie żydowskiej. Przez dwa lata – wbrew woli ojca, który namawiał go na Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego – studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim.
W tym okresie współpracował z czasopismami „Ateneum” oraz „Pion””, a ponadto był redaktorem „Orki na Ugorze”. W październiku 1939 roku założył z kolegami jedną
z pierwszych organizacji konspiracyjnych – Polską Ludową Akcję Niepodległościową. Był jej szefem przez 2 miesiące. Wyjechał do Lwowa, gdzie czasowo korzystał z protekcji Marii Dąbrowskiej i Juliusza Kleinera, następnie udał się do Grodna i tam znalazł pracę w teatrzyku kukiełkowym.
W 1940 roku został aresztowany przez NKWD podczas próby przedostania się na Litwę. Skazany na pięć lat pobytu w obozach, został osadzony w łagrze w Jercewie, z którego zwolniono go na mocy układu Sikorski–Majski w 1942 roku. Rosję opuścił wraz z armią Andersa. Walczył m.in. pod Monte Cassino, za co otrzymał Order Virtuti Militari.
Książkowym debiutem Herlinga-Grudzińskiego był tom szkiców o polskich pisarzach „Żywi i umarli” (1946). Tak naprawdę jako pisarz narodził się jednak pod wpływem dramatycznych doświadczeń łagrowych, które spisał i przetworzył w książce „Inny świat” (1951) – jednym z pierwszych i najdoskonalszych dzieł poświęconych temu problemowi, jakie powstały w literaturze światowej. W książce sporządza dokumentalnie wiarygodny opis łagrowych warunków życia, a zarazem tworzy opowieść o istocie totalitaryzmu, o granicach człowieczeństwa, o nieskończonych dnach upadku, lecz także
o ludzkiej sile pokonywania godnością każdego losu.
Książka pierwotnie ukazała się w przekładzie angielskim Andrzeja Ciołkosza. Dwa lata później ukazała się po raz pierwszy po polsku, również w Londynie. Jednakże pierwsze oficjalne polskie wydanie pochodzi dopiero z 1988 roku, kiedy „Inny świat’ był już powszechnie znany i doceniony zarówno przez czytelników, jak i przez największe postaci światowej literatury.
W dorobku Herlinga-Grudzińskiego odnaleźć można krytykę literacką, prozę, esej,
a także oryginalne formy mieszane. Książki krytyczne są wyrazem zainteresowań literaturą rosyjską, klasyką europejską, malarstwem. Pisane z ogromnym znawstwem szkice o sztuce świadczą, że dla Herlinga kultura to przejaw metafizycznej niepewności człowieka, a także najszerszy z symbolicznych języków służących dociekaniu sensu.
W PRL informacje na temat Gustawa Herling-Grudzińskiego podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób objętych całkowitym zakazem publikacji. Jego twórczość pisarska została upowszechniona w Polsce dopiero po 1989 r.
Od 1946 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, z której wystąpił w roku 1960. W 1947 współtworzył wydawaną wówczas w Rzymie „Kulturę”. Po przeniesieniu pisma osiadł w Londynie, a w 1952 roku, po samobójczej śmierci pierwszej żony, przeniósł się znów do Włoch, do Neapolu, gdzie poślubił córkę Benedetta Croce Lidię, i gdzie mieszkał aż do śmierci. W latach 1952–1955 współpracował z Radiem Wolna Europa, był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W późniejszym okresie współpracował z Komitetem Obrony Robotników i Polskim Porozumieniem Niepodległościowym.
W 1990 roku został laureatem literackiej Nagrody Polskiego PEN Clubu
im. J. Parandowskiego. Postanowieniem Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego
z 5 czerwca 1998 roku został odznaczony Orderem Orła Białego w uznaniu znamienitych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto, w 2000 roku odebrał w Krakowie doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W 1998 powstał film dokumentalny o Gustawie Herlingu-Grudzińskim zatytułowany „Rozważania o cnotach”. Rok później emitowano go w TVP2 w formie 10 odcinków.
Gustaw Herling-Grudziński zmarł 4 lipca 2000 roku na skutek wylewu krwi do mózgu. Został pochowany na neapolitańskim cmentarzu Poggio Reale.
We wrześniu 2009 w Jercewie odsłonięto pomnik pisarza.
Dorobek literacki:
